Leerlingen motiveren voor taal en lezen? Maak ze nieuwsgierig!

Nieuwsgierigheid kent twee kanten

Als we het hebben over taal en nieuwsgierigheid, laten we dan eerst eens onderzoeken wat nieuwsgierigheid eigenlijk betekent. Daarvoor knippen we ‘nieuwsgierig’ op in twee delen. Waar nieuws niks aan de verbeelding overlaat, is met gierig wel iets bijzonders aan de hand. Gierig kennen wij als iets negatiefs (zoals de vrekkigheid van Dagobert Duck), maar betekent in deze context gelukkig heel iets anders. Het is namelijk oud-Hollands voor ‘begerig naar, verlangend naar’. Wie dus nieuwsgierig is, is ‘begerig naar het nieuwe’. Dit verlangen geeft energie om zelf op ontdekking te gaan en te leren! Maar… nieuwsgierigheid wordt lang niet altijd als iets positiefs gezien!

Te nieuwsgierig?

Ongetwijfeld heb je iemand eens een nieuwsgierig aagje genoemd (of iemand jou!). Wanneer we de geschiedenis in duiken, zien we dat dit begrip te koppelen is aan ‘te nieuwsgierig zijn’. Al meer dan driehonderd jaar geleden vond dit begrip zijn oorsprong in het oud-Hollandse toneelstuk Kluchtigh Avontuurtje van ‘t Nieuwsgierigh Aeghje van Enckhuysen. Hoofdrolspeelster Aeghje was zó nieuwsgierig dat ze in de problemen belandde. Nieuwsgierig aagje was geboren. Hoe grappig het ook klinkt, toch is het belangrijk om dit begrip voorzichtig toe te passen. Je wilt anderen immers niet demotiveren om nieuwsgierig te zijn, want het heeft vele voordelen.

Nieuwsgierigheid is onmisbaar

Nieuwsgierigheid is een onmisbare eigenschap voor een leven lang leren en ontwikkelen. Onderzoek toont aan dat een hoge mate van nieuwsgierigheid een positieve invloed heeft op reken- en taalprestaties bij jonge kinderen. Daarnaast is nieuwsgierig zijn ook harstikke leuk, want als je nieuwsgierig bent, is er altijd wel iets te ontdekken!

‘Oprechte interesse naar taal is soms ver te zoeken bij kinderen’

Als je nieuwsgierig bent, stel je vragen. Kijkend naar taalonderwijs komt bij leerlingen vaak één bepaalde vraag voorbij: ‘Wáárom moeten we eigenlijk lezen?’. Tegenwoordig lezen kinderen steeds minder en oprechte interesse naar taal is soms ver te zoeken. Daar ligt dus een flinke uitdaging!

Wakker nieuwsgierigheid naar taal aan bij je leerlingen!

Nieuwsgierigheid aanwakkeren naar taal is een goed startpunt om de motivatie te vinden, maar zal wel actief moeten worden gestimuleerd, willen we kinderen meer aan het lezen krijgen. Als leerkracht heb je daar een belangrijke rol in. Positieve interactie, aanmoedigend gedrag en eigen nieuwsgierigheid tonen werken versterkend voor de nieuwsgierigheid van leerlingen. Daarnaast is het essentieel om aansluiting te vinden bij de belevingswereld van kinderen.

Onderwerpen taalonderwijs moeten aansluiten bij belevingswereld

Wat de kinderen lezen moet dus relevant zijn voor wat op dat moment betekenisvol voor ze is. Wat vinden ze al interessant? Welke onderwerpen spelen er nu in de klas? Hiermee creëer je laagdrempelige betrokkenheid bij je les. Nieuwsgierigheid start pas wanneer kinderen zich kunnen inleven in het onderwerp. Wanneer ze geen vragen kunnen bedenken of zich geen voorstelling van iets kunnen maken, is het enorm ingewikkeld om nieuwsgierig te zijn. Maak het dus laagdrempelig en zorg voor een zachte landing in een nieuw onderwerp. Een kort verhaal uit een boek is vaak een eenvoudige en verrassende opener van een les. Laat bijvoorbeeld het einde van het verhaal open of laat een stukje weg om kinderen nieuwsgierig te maken naar wat er mist.

Met taalonderzoek stimuleer je op een speelse manier

Taal komt overal terug en dient als sleutel van de poort naar nieuwe kennisgebieden. Hoe kunnen we anders leren van andere culturen, gebieden en onze geschiedenis? Taal verbindt en slaat bruggen. Taal vergroot je wereld, maar dat weet je pas als je het beleeft. Laat kinderen daarom taalonderzoek doen naar onderwerpen waar ze al geïnteresseerd in zijn en meer over zouden willen weten. Hoe komen bepaalde sporten aan hun naam? Welke woorden kan ik leren uit mijn favoriete land? Geef leerlingen de ruimte om het belang van taal te ontdekken wanneer ze druk met hun onderzoek zijn. Kennis en woordenschat worden tijdens deze oefening vergroot, wat het lezen weer ten goede komt.

Creatief met taal

Dat er genoeg te onderzoeken valt over taal blijkt ook uit het bijzondere gegeven dat sommige woorden uit een andere taal gewoonweg niet te vertalen zijn naar het Nederlands. Neem bijvoorbeeld het Japanse woord komorebi: het spelen van licht wanneer zonlicht schijnt door bladeren van bomen. Super bijzonder! Zo zijn er nog véél meer van deze woorden te vinden. Ook een leuke oefening: kunnen leerlingen een situatie bedenken waar in het Nederlands geen woord voor is? Hoe zouden ze dit kunnen noemen? Nieuwsgierigheid, creativiteit en taalvaardigheid worden zo op een speelse manier gestimuleerd.

Prikkel nieuwsgierigheid in je taallessen: 5 tips

Nieuwsgierigheid prikkelen hoeft helemaal niet veel tijd en moeite te kosten. Hieronder vind je een aantal laagdrempelige tips en technieken die je kunt toepassen om de kracht van nieuwsgierigheid in te zetten in jouw taallessen:

1. Duik eens een kringloop in en neem een oud boek mee. Laat leerlingen kennismaken met Oudnederlands. Hoeveel woorden herkennen ze? Waarom zou de taal veranderd zijn?
2. Kies een woord van de week. Zet ‘m groot op het bord en laat leerlingen zelf onderzoek doen. Wat kun je er allemaal over leren? Je kunt ze ook zelf een woord laten kiezen en aan elkaar laten presenteren wat ze erover geleerd hebben.
3. Laat zien waar je zelf nieuwsgierig naar bent. Wat kom je zelf tegen in het dagelijkse leven rondom taal? Welke vragen heb jij? Niets iets aanstekelijker dan het delen van je eigen nieuwsgierigheid!
4. Gebruik tegenstrijdigheden om te verbazen en te verwonderen. Laat leerlingen eens kennis maken met oxymoronen: combinaties van woorden die elkaar tegenspreken in betekenis zoals oud nieuws of publiek geheim.
5. Introduceer mystery books in jouw klas. Pak de leesboeken in met cadeaupapier en zet enkele hints over het verhaal op de voorkant. Laat je leerlingen op basis daarvan hun leesboek kiezen.

Hopelijk heb je na het lezen van dit artikel nieuwe inspiratie opgedaan om jouw taalonderwijs ook eens op een andere manier vorm te geven. Zo raken je leerlingen en jij nooit uitgeleerd en blijven jullie altijd nieuwsgierig naar nieuwe taal-ontdekkingen!

Over de auteur

Jason Fredrick van Eunen laat met Nieuwsgierig Denken iedereen kennis maken met de kracht van nieuwsgierigheid. Hij geeft workshops en gastlessen over het thema nieuwsgierigheid in alle lagen van het onderwijs. Dagelijks deelt hij ook inspiratie op Instagram.